مسئولیت سنگین معاونت مراقبت و پرستاری در وزارت بهداشت

یادم نمی رود سالهای دهه 70 با تعدادی از دانشجویان و پرستارانی که در کل کشور تعداد آنها از عدد انگشتان دو دست کمتر بود، « نهضتی را راه اندازی کردیم که از  اهداف آن نهضت ارزشمند، «بازسازی هویت حرفه ای، تقویت روح خود باوری و خود شکوفایی»، از بین بردن حس خودکمتر بینی، ارتقاء منزلت اجتماعی، ارتقاء کارآمدی و اثربخشی حرفه ای به لحاظ علمی و عملی، رفع موانع خدمتی و ... و در یک کلام، «رشد و تعالی همه جانبه حرفه پرستاری» بوده و هست و خواهد بود. اسناد، بیانیه ها، مکاتبات و مدارک پیگیری های آن زمان هنوز موجود است. برای نیل به اهداف این نهضت مقدس در همان ابتدا دو راهکار بسیار عمده پیش بینی، طراحی و پیگیری کردیم:

1ـ تشکیل سازمان نظام پرستاری مدون و مستقل

2ـ تشکیل معاونت پرستاری در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

به نوبه خودم هر گاه این دو نهاد اساسی و هویتی حرفه ای را در ذهنم مجسم می ساختم، پرنده ای تیزپرواز را به خاطر می آوردم به نام «پرستاری» که دو بال دارد: سازمان (بال حرفه ای ـ مردمی)، معاونت (بال حرفه ای ـ دولتی)

به فضل و رحمت الهی و با عنایات ویژه اسوه و الگویمان حضرت زینب کبری (س) و امام رئوفمان امام رضا (ع) و با سختکوشی، هوشمندی و حمایتهای گسترده شما پرستاران، اعضای هیئت مدیره ها و شورای عالی و با عنایت ها و حمایت های بی بدیل مقام عظمای ولایت و رهبری (مدظله العالی) و با حسن تدبیر و حسن مساعدتهای بی دریغ ریاست محترم جمهوری و معاون اول ایشان و عملکرد وزیر محترم بهداشت بالاخره با فاصله معقولی از تشکیل سازمان نظام پرستاری، به صورت گام به گام معاونت پرستاری هم در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد و انقلابی مجدد، یعنی انقلاب سوم در پرستاری به وقوع پیوست.

انقلاب اول، تشکیل سازمان ـ انقلاب دوم تصویب قوانین 4 گانه در مجلس ـ انقلاب سوم مصوبات پنج گانه در دولت محترم ـ که به شرط حیات در فرصت های بعدی هر کدام از مصوبات را توضیح خواهم داد. و اکنون مختصری به معاونت پرستاری می پردازم.

بدون شک تصویب این مصوبه در دولت، از سالها پیش به صورت گام به گام شروع شد. آن هم از یک اداره کوچک در معاونت درمان تا اینکه در سال 1383 به (ظاهراً) یک اداره کل در معاونت و درمان، سپس به مشاور وزیر در امور پرستاری در سال 86 و بعد از سال 1388 به قائم مقام وزیری (آن هم با دستور مستقیم رئیس جمهور، اما متاسفانه هم درچارت وزارت بهداشت و هم در عملکرد حوزه قائم مقام وزیر، صرفاً یک جایگاه تشریفاتی بود که با عمد وزیر بهداشت وقت، هیچگاه چارت تشکیلاتی، پست های سازمانی و ... منتشر نشد و با پرستاران و این نام و عنوان بازی شد.

به فضل الهی از پشتوانه عظیم حرفه ای پرستاران شریف و اجتماعات پرشور و هدفدار، همچون ایام پرستار، سعی شد بهترین بهره برداری حرفه ای و عملی بشود. و سعی شد با برقراری ارتباط مداوم با مسئولان عالی رتبه نظام جمهوری اسلامی (مقام عظمای ولایت و رهبری( مدظله العالی)، ریاست محترم جمهوری، ریاست مجلس، معاون اول محترم و ...) و ارائه تحلیلهای علمی، کارشناسی و مستدل، لزوم تحقق اهداف سازمان را بیش از پیش مهم و حیاتی جلوه گر شود.

اواخر سال 91 و اوایل سال 92، این ارتباطات، بسیار وسیع تر شد و تقریباً هر هفته 2 یا 3 نامه تحلیل و پیگیری خطاب به مسئولان و مقامات بلند پایه کشور صادر و پیگیری شد. تا بالاخره در فضای بازتر و بهتری تعداد جلسه در ریاست جمهوری به اوج رسید.

بنا به دعوت رئیس جمهور محترم و معاون اول ایشان منجر به حضور حقیر و دو تن از معاونان در جلسه رسمی هیئت دولت در تاریخ 8/3/92 شد و بعد از ارائه اسناد و مدارک حدود( 30 دستور رئیس جمهور، 5 دستور معاون اول، 4 قانون مجلس شورای اسلامی و ...) و ارائه استدلالهای کارشناسی و علمی چه در کمیسیونهای دولت و چه در صحن دولت محترم، و اشراف بسیار بالای رئیس جمهور محترم به مسائل و مباحث پرستاری، باعث شد که پنج مصوبه تاریخی محقق شود.

بلافاصله با برقراری ارتباط با معاونت منابع انسانی ریاست جمهوری و معاونت مدیریت و منابع وزارت بهداشت، چارت تشکیلاتی، شرح وظایف و ... نوشته شد و ظرف حدود یک هفته مراحل این پیگیری طی شد و منجر به ابلاغ رسمی این معاونت به وزارت بهداشت شد و وزیر محترم نیز معاون پرستاری خود را منصوب کرد که جا دارد جامعه پرستاری طی مراسمی با شکوه سلسله وار این پیروزی ها را گرامی بدارند.

اما اکنون وظیفه معاون پرستاری وزیر بهداشت، وظایف بسیار خطیر و حساسی است. وظیفه ای تاریخی و

سرنوشت ساز است. پرستاران و سازمان آنها ثابت کردند که دسترسی به هر هدفی ممکن و مقدور است و اگر اراده جمعی، خودباوری، توکل به خداوند متعال و توسل به ائمه اطهار وجود داشته باشد، به هر هدفی که تعریف کند دست می یابد.

این حقیر با تجربه بالغ بر 20 سال کار حرفه ای و صنفی که اگر بگویم شبانه روزی بوده است، گزاف نگفته ام و همه اش در  جهت خدمت حرفه پرستاری بوده است (1372 تا 1392) به جرئت و با تجربه عملی که دارم می گویم، «ما هیچ مانعی در پیش روی نداریم». ما هیچ دری بسته جلو روی خود نمی بینیم، هیچ قدرتی (به جز قدرت الهی) بر قدرت جمع ما پرستاران فائق نمی آید.

«هر گاه اراده کرده ایم، توانسته ایم.» فقط کافی بوده است که دست بر زانوی خود بگذاریم و با اعتماد به خود و قدرت درونی خود حرکت کنیم. کافی است از درون دل و با تمام قوا، بگوییم "یا علی" و حرکت کنیم.

دستیابی به غیر ممکن ها، ممکن می شود، تغییرات مد نظر حاصل می شود. هویت جمعی به دست می آید. گل خودباوری شکوفا می شود. تغییرات به سمت اقتدار حرفه ای، علمی و عملی پرستاری حاصل می شود.

معاونت پرستاری اولین رسالت مهمی که دارد، بهره گیری از فضای به وجود آمده در اوج اقتدار است. معاون  پرستاری باید بداند که وارث چه میراث گرانبها و ارزشمندی است که حاصل خون دل خوردن های بسیاری از بزرگان پرستاری است.

او باید بداند که هر گاه مسئول ارشد اجرایی پرستاری کشور به دریای عمیق و اقیانوس پاک حرفه ای و مردمی پرستاری توجه نداشته و فقط بله قربان گوی بدون چون و چرای مافوق خود بوده اند، آنها (مافوقها) کمترین ارزش را برایش قایل بوده اند و علیرغم ظاهر گرم و تشریفاتی اما در اصل زمانی که تاریخ مصرفشان به اتمام رسید با بی احترامی تمام آنها را کنار گذاشته اند و کوچکترین حرمتی برای آنها قایل نبوده اند. و این تجربه تلخ متأسفانه در همین چند سال منتهی به اکنون اتفاق افتاده است.

لذا اتصال به دریای مواج و خروشان حرفه ای و بهره گیری از این دریای پاک،  بی آلایش سفید و بی کران پرستار و پرستاری از شروط ماندگاری، اثرگذاری و اقتدار مسئول ارشد اجرایی پرستاری کشور (همان معاونت پرستاری) است.

ـ معاون پرستاری باید بداند که این جایگاه، جایگاهی حقوقی، حرفه ای و ماندگار است. اگر چه افرادی ممکن است در این پست کم و بیش بمانند، اما عملکرد آنها در این پست، حق و تکلیفی است که بسیار سنگین است.

اکنون با محقق شدن جایگاه معاونت در وزارت بهداشت و حضور فعال و کارآمد معاون پرستاری در جلسات شورای معاونان وزارت بهداشت، این بهانه را که پرستاران در جایگاه تصمیم گیری نظام سلامت کرسی ندارند، از بین می برد.

اکنون گوشها، چشمها و زبانها تیز است تا نوع حضور معاون پرستاری را در جمع سایر معاونان به ارزیابی و نقد بکشانند. لذا معاون پرستاری باید بداند که در وزارت بهداشت، معاون درجه یک و دو نداریم. باید با اقتدار تمام از نظر علمی و عملی ظاهر شود و با فکر دهی و تصمیم سازی باعث شود، جایگاه خالی پرستاران در پازل نظام سلامت را به بهترین شکل ممکن پُر کند و از هیچ چیز و هیچ کس نهراسد و بداند، مادام که روابط حرفه ای خود را با سازمان نظام پرستاری و پرستاران به درستی تنظیم  کند، حمایت همه جانبه سازمان را با خود خواهد داشت و سازمان نیز، شبانه روز با همان احساس تکلیف حرفه ای آماده، همکاری و همراهی با معاون محترم پرستاری خواهد بود اگر چه برای سازمان مهم است که فردی که به لحاظ حقیقی در این پست قرار می گیرد، چه کسی باشد؟ و به حمدالله در حرفه ما قحط الرجال نیست و صاحبنظران توانمند و ارزشمندی داریم که نه تنها معاونت بلکه می توانند، وزارت و تمام نظام سلامت را مدیریت کنند. و از این لحاظ خداوند متعال را شاکریم. به حمدالله برادر عزیزمان جناب دکتر فلاحی که اکنون در این پست قرار گرفته اند نیز انسان شایسته و توانمندی است.

اما مهمتر، اصل این جایگاه عظیم و ارزشمند است که سالها آرزوی پرستاران بود و ماه های پیاپی اخیر، پیگیری برای تحقق آن وقت، توان و زمان زیادی را از سازمان به خود اختصاص داده است.

لذا هم بر معاون پرستاری و هم بر سازمان و هم بر تمام پرستاران عزیز واجب حرفه ای است که تحقق این جایگاه را یک فرصت تاریخی بدانند و دست در دست هم به کارآمدی و اثربخشی بیش از پیش آن بپردازند و کمک کنند.

تفاهم، هماهنگی، همدلی و همراهی سازمان، معاون، بُرد و پرستاران، مربعی ارزشمند و متحد تشکیل می دهند که محال و غیرممکن است کسی یا کسانی بتوانند، کوچکترین خللی به آن وارد کنند.

فقط باید معاون پرستاری فعال، با برنامه، مقتدر، تشکیلاتی، هوشمند و با مزیت رقابتی مثبت برخوردار از هویت جمعی و اجتماعی با بهره گیری از هوش اجتماعی پرستاران و تنظیم رفتار و روابط متقابل، متوازن و عادلانه با سایر اعضای تیم سلامت و با اعتماد به ارزشهای حرفه ای، اقتدار مدیریتی به جلب اعتماد نهادهای هویتی پرستاری بپردازد و به ویژه با سازمان نظام پرستاری که در دهه اخیر به فضل الهی با اقدامات مبتکرانه همچنان پرقدرت و پرخروش، دوران گذار پرستاری را مدیریت می کند و سالها باعث شده پرستاران با خروج از دوران انجماد حرفه ای به تغییر رفتار خود و حرفه خود اقدام کنند و در سطح فردی و جمعی به تغییر روش و نگرش پرستاران بپردازد.

بنابراین، اهمیت، رسالت و موقعیت حرفه پرستاری در دوران گذار تاریخی ـ برای معاون پرستاری وزارت بهداشت در کنار سازمان نظام پرستاری ـ حساس ترین مقطع زمانی خود را طی می کند.

و اگر معاون محترم پرستاری این اهمیت را بدانند که قطعاً می دانند و متناسب با آن، اهداف، رسالت و وظایف خود را تبیین و تدوین کنند و دستان خود را یک دست در دست سازمان و دست دیگر را در دست وزیر بگذارد و مقتدر تر از سایر معاونان وزارت بهداشت در قول و عمل ظاهر شود، بی شک در اوج محبوبیت سازمان به تاریخ پرستاری کشور خدمت کرده و از آن مهمتر در پیشگاه خداوند متعال، حضرت زینب (س)، امام رئوفمان امام رضا (ع) و در پیشگاه تاریخ پرفراز و نشیب حرفه پرستاری سرافراز خواهد بود. همچنین تدابیری اتخاذ شده تا پُست معاونت پرستاری در دانشگاه های علوم پزشکی و بیمارستانهای دولتی نیز ادامه یابد و این ارتقاء شامل تمام سطوح ستاد و صف نیز بشود.

همچنین همگان بدانند این معاونت در کنار معاونت های درمان، بهداشت و ... معاون مراقبت و پرستاری است. نه معاونت پرستاران. فعل مراقبت و پرستاری در نظام سلامت در عرصه اجرایی نیاز به متولی ارشد کشوری داشت.

خلاء این مدیریت منجر به مشکلات بی شمار فعلی برای مردم، نظام سلامت و پرستاران شده است. لذا این معاونت با همکاری سازمان نظام پرستاری خواهد توانست مشکلات را به گونه ای حل کند که مردم راضی باشند، خدمات پرستاری از ارتقاء کیفیت بالاتری برخوردار شود، نظام سلامت کارآمدتر شود و پرستاران احساس وجود، هویت و خود باوری بکنند.

لازم نیست تذکر بدهیم که وجود این معاونت به فضل الهی ابدی خواهد بود و وزیر آینده هرکه هست به وجود این معاونت افتخار خواهد کرد و برای کاربردی تر کردن هرچه بیشتر آن تلاش خواهد کرد و جامعه پرستاری با استعداد 300 هزار نفر در تمام عرصه های دولتی و غیر دولتی به فضل و رحمت الهی همگام با سازمان نظام پرستاری حامی، پاسدار و محافظ این معاونت و سایر دستاوردهای 8/3/92 و بقیه دستاوردهای حرفه ای خود خواهند بود.

محمد میرزابیگی

رئیس کل سازمان نظام پرستاری ایران